Huling Paalam - salin ni Bonifacio

HULING PAALAM NI DR. JOSE RIZAL
ni Andres Bonifacio
12 pantig bawat taludtod

Ito ang pagkasalin ni Andres Bonifacio sa sariling wika ng tulang Ultimo Adios ni Dr. Rizal na nasulat sa wikang Kastila

1

Pinipintuho kong Bayan ay paalam

lupang iniirog ng sikat ng araw,

mutyang mahalaga sa dagat Silangan

kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw.

2

Masayang sa iyo'y aking idudulot

ang lanta kong buhay na lubhang malungkot;

maging maringal man at labis alindog

sa kagalingan mo ay akin ding handog.

3

Sa pakikidigma at pamimiyapis

ang alay ng iba'y ang buhay na kipkip;

walang agam-agam, maluwag sa dibdib,

matamis sa puso at di ikahapis.

4

Saanman mautas ay di kailangan,

sipres o laurel, liryo ma'y putungan,

pakikipaghamok at ang bibitayan

yaon ay gayundin kung hiling ng Bayan.

5

Ako'y mamamatay ngayong namamalas

na sa silanganan ay namamanaag

yaong maligayang araw na sisikat

sa likod ng luksang nagtabing na ulap.

6

Ang kulay na pula kung kinakaylangan

na maititina sa iyong liwayway,

dugo ko'y isabog at siyang ikinang

ng kislap ng iyong maningning na ilaw.

7

Ang aking adhika sapol magkaisip

nang kasalukuyang bata pang maliit

ay ang tanghalin ka at minsang masilip

sa dagat Silangan hiyas na marikit.

8

Natuyo ang luhang sa mata'y nunukal,

taas na ang noo't walang kapootan,

walang bakas kunot ng kapighatian

gabahid mang dungis niyang kahihiyan.

9

Sa kabuhayan ko ang laging gunita

maningas na aking ninanasa-nasa

ay guminhawa ka ang hiyaw ng diwa

paghingang pananaw ngayong bigla-bigla.

10

Ikaw'y guminhawa laking kagandahang

ako ay malugmok at ikaw'y matanghal,

hininga'y malagot, mabuhay ka lamang,

bangkay ko'y masilong sa 'yong kalangitan.

11

Kung sa libingan ko'y tumubong mamalas

sa malagong damo mahinhing bulaklak,

sa mga labi mo'y mangyaring ilapat,

sa kaluluwa ko halik ay igawad.

12

At sa aking noo nawa'y iparamdam

sa lamig ng lupa ng aking libingan

ang init ng iyong paghingang dalisay

at simpy ng iyong paggiliw na tunay.

13

Bayaang ang buwan sa aki'y ititig

ang liwanag niyang lamlam at tahimik,

liwayway bayaang sa aki'y ihatid

magalaw na sinag at hanging hagibis.

14

Kung saka-sakaling bumabang humantong

sa krus ko'y dumapo kahit isang ibon,

doon ay bayaang humuning hinahon

at dalitin niya payapang panahon.

15

Bayaan ang ningas ng sikat ng araw

ula'y pasingawin noong kainitan,

magbalik sa langit nang buong dalisay

kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.

16

Bayaang sinuman sa katotong giliw

tangisan maagang sa buhay pagkitil;

kung tungkol sa akin ay may manalangin

idalangin Bayan yaring pagkahimbing.

17

Idalanging lahat yaong nangamatay,

nangagtiis hirap na walang kapantay,

mga ina naming walang kapalaran

na inihihibik ay kapighatian.

18

Ang mga nabao't pinapangulila,

ang mga bilanggong nagsisipagdusa, 

dalanginin namang kanilang makita

ang kalayaang mong ikagiginhawa.

19

At kung sa madilim na gabing mapanglaw

ay lumaganap na doon sa libinga't

tanging mga patay ang nangaglalamay,

huwag bagabagin ang katahimikan.

20

Ang kanyang hiwaga'y huwag gambalain

kaipala'y dinig doon ang taginting,

tunog ng gitara't salteryo'y magsaliw,

ako, Bayan, yao't kita'y aawitin.

21

Kung ang libingan ko'y limot na ng lahat

at wala nang kurus at batong mabakas,

bayaang linangin ng taong masipag,

lupa'y asarulin at kanyang ikalat.

22

Ang mga buto ko ay bago matunaw

mauwi sa wala at kusang maparam,

alabok ng iyong latak ay bayaang

siya ang bahalang doo'y makipisan.

23

Kung magkagayon na'y aalintanahin

na ako sa limot iyong ihabilin

pagkat himpapawid at ang panganorin,

mga lansangan mo'y aking lilibutin.

24

Matining na tunog ako sa dinig mo,

ilaw, mga kulay, masamyong pabango,

ang ugong at awit, paghibik sa iyo,

pag-asang dalisay ng pananalig ko.

25

Bayang iniirog, sakit nyaring hirap,

Katagalugan kong pinakaliliyag,

dinggin mo ang aking pagpapahimakas;

diya'y iiwan ko sa iyo ang lahat.

26

Ako'y patutungo sa walang busabos,

walang umiinis at berdugong hayop;

Pananalig doo'y di nakasasalot,

si Bathala lamang doo'y haring lubos.

27

Paalam, magulang at mga kapatid,

kapilas ng aking kaluluwa't dibdib,

mga kaibigan bata pang maliit,

sa aking tahanang di na masisilip.

28

Pagpasalamatan at napahinga rin,

pa'lam estrangherang kasuyo ko't aliw,

paalam sa inyo, mga ginigiliw,

mamatay ay siyang pagkakagupiling.

Katapusang Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya

KATAPUSANG HIBIK NG PILIPINAS

SA INANG ESPANYA

ni Andres Bonifacio

12 pantig bawat taludtod

Sumikat na Ina sa sinisilangan

Ang araw ng poot ng Katagalugan,

Tatlong daang taong aming iningatan

Sa dagat ng dusa ng karalitaan.

Walang isinuway kaming iyong anak

Sa bagyong masasal ng dalita't hirap,

Iisa ang puso nitong Pilipinas

At ikaw ay di na Ina naming lahat.

Sa kapuwa ina'y wala kang kaparis

Ang layaw ng anak dalita't pasakit;

Pag nagpatirapang sa iyo'y humibik

Lunas na gamot mo ay kasakit-sakit.

Gapusing mahigpit ang mga Tagalog,

Hinain sa sikad, kulata at suntok,

Makinahi't 'biting parang isang hayop

Ito baga, Ina, ang iyong pag-irog?

Ipabilanggo mo't sa dagat itapon,

Barilin, lasunin nang kami'y malipol,

Sa aming Tagalog ito baga'y hatol,

Inang mahabagin, sa lahat ng kampon?

Aming tinitiis hanggang sa mamatay,

Bangkay nang mistula ayaw pang tigilan,

Kaya kung ihulog sa mga libingan

Linsad na ang buto't  lamuray ang laman.

Wala nang namana itong Pilipinas

Na layaw sa Ina kundi nga ang hirap;

Tiis ay pasulong, patente'y nagkalat

Rekargo't impwesto'y nagsala-salabat.

Sari-saring silo sa ami'y inisip

Kasabay ang utos tutuparing pilit;

May sa alumbrado bayad kami'y tikis

Kahit isang ilaw ay walang masilip.

Ang lupa at bahay na tinatahanan,

Bukid at tubigang kalawak-lawakan

At gayundin naman mga halamanan

Sa paring Kastila ay binubuwisan.

Bukod pa rito'y marami pang iba,

Huwag nang saysayin, O, Inang Espanya!

Sunod kaming lahat hanggang may hininga

Tagalog di'y siyang minamasama pa.

Ikaw nga, O, Inang pabaya't sukaban,

Kami'y di na iyo saanman humanggan,

Ihanda mo, Ina, ang paglilibingan

Sa mawawakawak na maraming bangkay.

Sa sangmaliwanag ngayon ay sasabog

Ang barila't kanyong katulad ay kulog;

Ang sigwang masasal ng dugong aagos

Ng kanilang bala na nagpapamook.

Di na kailangan sa Espanya'ng awa

Ng mga Tagalog, O! Inang Kuhila;

Paraiso namin ang kami'y mapuksa

At langit mo naman kung kami'y madusta.

Paalam na, Ina, itong Pilipinas,

Paalam na, Ina, itong nasa hirap;

Paalam, paalam, Inang walang habag,

Paalam na ngayon, katapusang tawag.

Tapunan ng Lingap

TAPUNAN NG LINGAP

ni Andres Bonifacio

12 pantig bawat taludtod

Sumandaling dinggin itong karaingan,

Nagsisipag-inot magbangon ng bayan

Malaong panahon na nahahandusay

Sa madlang pahirap sa Kastilang lalang.

Nangasaan ngayon, mga ginigiliw,

Ang tapang at dangal na dapat gugulin?

Sa isang matuwid na kilala natin

Ay huwag ang gawang mga pagtataksil.

At ating lisanin ang dating ugali

Na ikinasira ng taas ng uri,

Ang bayang Tagalog ay may asal dili

Ang puring nilupig ng bakang maputi.

Aanhin ang yama't mga kapurihang

Tanawin ng tao at wikang mainam

Kung mananatili ina nating Bayan

Sa Kastilang ganid, Kastilang sungayan?

Kaya nga halina, mga kaibigan,

Kami ay tulungang ibangon sa hukay

Ang inang nabulid sa kapighatian

Nang upang magkamit ng kaligayahan.

Mga kapatid ko'y iwaksi ang sindak

Sa mga balita ng Kastilang uslak;

Ugali ng isang sa tapang ay salat

Na kahit sa bibig tayo'y ginugulat.

At huwag matakot sa pakikibaka

Sa lahing berdugo na lahing Espanya;

Nangaririto na para manggagaga,

Ang ating sarili ibig pang makuha.

Sa Diyos manalig at huwag pahimok

Sa kaaway natin na may loob hayop,

Walang ginagawa kundi ang manakot

At viva nang viva'y sila rin ang ubos.

Ay! Ang lingap mo po, manunungong langit,

Diyos na poon ko'y huwag ipagkait

Sa mga anak mong napatatangkilik

Nang huwag lumagos sa masamang hilig.

Kupkupin mo nama't ituro ang landas

Ng katahimikan at magandang palad;

Sa pakikibaka'y tapunan ng lingap,

Kaluluwa namin nang di mapahamak.

Ang Mga Cazadores

ANG MGA CAZADORES

ni Andres Bonifacio

12 pantig bawat taludtod

Mga kasadores dito ay padala

Sanhi raw ng gulo'y lilipulin nila

Ngunit hindi laban yaong kinikita

Kundi ang mang-umit ng manok at baka.

Yaong mga bayang sa tahimik kanlong

Sa mga Kastila'y siyang hinahayon,

Ang bawat makita nilang malalamon

Pinag-aagawan dahilan sa gutom.

Buong kabahayan ay sinasaliksik,

Pilak na makita sa bulsa ang silid;

Gayon ang alahas at piniling damit

Katulad ay sisiw sa limbas dinagit.

Sa mga babae na matatagpuan

Mga unang bati'y ang gawang mahalay;

Kamuntik man lamang di nagpipitagan

Sa puring malinis na iniingatan.

At ang mga lakong kamatis at pakwan,

Milon, at iba pang pinamuhunanan

Walang nalalabi sa pag-aagawan

Ng mga Kastila kung matatagpuan.

Lahat ng makita nilang maggagatas

Agad haharangan, dada'nin sa bulas,

Tuloy lalaklakin ng mga dulingas

Anupa nga't wala nang pinalalampas.

Ngalang "cazadores" hindi nararapat

Kundi "sacadores" ang ukol itawag;

Bakit sa tagaa'y malayo ang agwat

Mandi'y halataing matakaw at duwag.

Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA

ni Andres Bonifacio

12 pantig bawat taludtod

1

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya

Sa pagkadalisay at pagkadakila

Gaya ng pag-ibig sa tinub'ang lupa?

Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala.

2

Ulit-ulitin mang basahin ng isip

At isa-isahing talastasing pilit

Ang salita't buhay na limbag at titik

Ng sangkatauhan ito'y namamasid.

3

Banal na Pag-ibig! Pag ikaw ang nukal

Sa tapat  na puso ng sino't alinman,

Imbi't taong-gubat, maralita't mangmang,

Nagiging dakila at iginagalang.

4

Pagpupuring lubos ang palaging hangad

Sa bayan ng taong may dangal na ingat;

Umawit, tumula, kumatha't sumulat,

Kalakhan din niya'y isinisiwalat.

5

Walang mahalagang hindi inihandog

Ng may pusong mahal sa Bayang nagkupkop:

Dugo, yaman, dunong, katiisa't pagod,

Buhay ma'y abuting magkalagot-lagot.

6

Bakit? Alin ito na sakdal nang laki

Na hinahandugan ng buong pagkasi?

Na sa lalong mahal nakapangyayari

At ginugugulan ng buhay na iwi?

7

Ay! Ito'y ang Inang Bayang tinubuan,

Siya'y ina't tangi na kinamulatan

Ng kawili-wiling liwanag ng araw

Na nagbigay-init sa lunong katawan.

8

Sa kaniya'y utang ang unang pagtanggap

Ng simoy ng hanging nagbibigay-lunas

Sa inis na puso na sisinghap-singhap

Sa balong malalim ng siphayo't hirap.

9

Kalakip din nito'y pag-ibig sa Bayan

Ang lahat ng lalong sa gunita'y mahal

Mula sa masaya't gasong kasanggulan

Hanggang sa katawa'y mapasalibingan.

10

Ang nangakaraang panahon ng aliw,

Ang inaasahang araw na darating

Ng pagkatimawa ng mga alipin,

Liban pa sa Bayan saan tatanghalin?

11

At ang balang kahoy at ang balang sanga

Ng parang n'ya't gubat na kaaya-aya,

Sukat ang makita't sasaalaala

Ang ina't ang giliw, lumipas na saya.

12

Tubig n'yang malinaw na anaki'y bubog,

Bukal sa batisang nagkalat sa bundok,

Malambot na huni ng matuling agos,

Na nakaaaliw sa pusong may lungkot.

13

Sa aba ng abang mawalay sa Bayan!

Gunita ma'y laging sakbibi ng lumbay,

Walang alaala't inaasam-asam

Kundi ang makita'y lupang tinubuan.

14

Pati ng magdusa't sampung kamatayan

Wari ay masarap kung dahil sa Bayan

At lalong maghirap, O! himalang bagay,

Lalong pag-irog pa ang sa kanya'y alay.

15

Kung ang Bayang ito'y nasasapanganib

At siya ay dapat na ipagtangkilik,

Ang anak, asawa, magulang, kapatid

Isang tawag niya'y tatalikdang pilit.

16

Dapwat kung ang bayan ng Katagalugan

Ay nilapastangan at niyuyurakan

Katuwiran, puri niya't kamahalan

Ng sama ng lilong taga-ibang bayan.

17

Di gaano kaya ang paghihinagpis

Ng pusong Tagalog sa puring nilait?

Aling kalooban na lalong tahimik

Ang di pupukawin sa paghihimagsik?

18

Saan magbubuhat ang paghinay-hinay

Sa paghihiganti't gumugol ng buhay

Kung wala ding iba na kasasadlakan

Kundi ang lugami sa kaalipinan?

19

Kung ang pagkabaon n'ya't pagkabusabos

Sa lusak  ng saya't tunay na pag-ayop,

Supil ng panghampas, tanikalang gapos

At luha na lamang ang pinaaagos?

20

Sa kaniyang anyo'y sino ang tutunghay

Na di aakayin sa gawang magdamdam?

Pusong naglilipak sa pagkasukaban

Ang hindi gumugol ng dugo at buhay.

21

Mangyayari kaya na ito'y masulyap

Ng mga Tagalog  at hindi lumingap

Sa naghihingalong Inang nasa yapak

Na kasuklam-suklam sa Kastilang hamak?

22

Nasaan ang dangal ng mga Tagalog?

Nasaan ang dugong dapat na ibuhos?

Baya'y inaapi, bakit di kumilos

At natitilihang ito'y mapanuod?

23

Hayo na nga kayo, kayong nangabuhay

Sa pag-asang lubos na kaginhawahan

At walang tinamo kundi kapaitan

Hayo na't ibigin ang naabang Bayan.

24

Kayong natuy'an na sa kapapasakit

Ng dakilang hangad sa batis ng dibdib,

Muling pabalungi't tunay na pag-ibig

Kusang ibulalas sa Bayang piniit.

25

Kayong nalagasan ng bunga't bulaklak,

Kahoy nyaring buhay na nilanta't sukat

Ng bala-balaki't makapal na hirap,

Muling manariwa't sa Baya'y lumiyag.

26

Kayong mga pusong kusang napapagal

Ng daya at bagsik ng ganid na asal,

Ngayon ay magbango’t Bayan ay itanghal

Agawin sa kuko ng mga sukaban.

27

Kayong mga dukhang walang tanging lasap

Kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap,

Ampunin ang Bayan kung nasa ay lunas

Pagkat ang ginhawa niya ay sa lahat.

28

Ipaghandog-handog ang buong pag-ibig,

At hanggang may dugo’y ubusang itigis

Kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid

Ito’y kapalaran at tunay na langit.

Katungkulang Gagawin ng mga Z. LL. B.

Katungkulang Gagawin ng mga Z. LL. B.

Sinulat ni Gat Andres Bonifacio

1. Sumampalataya sa Maykapal nang taimtim sa puso.

2. Gunamgunamin sa sarili tuwina na ang matapat na pagsampalataya sa Kanya ay ang pag-ibig sa lupang tinubuan sapagkat ito ang tunay na pag-ibig sa kapwa.

3. Ikintal sa puso ang pag-asa sa malabis na kapurihan at kapalaran na kung ikamamatay ng tao'y magbubuhat sa pagliligtas sa kaalipinan ng bayan.

4. Sa kalamigan ng loob, katiyagaan, katuwiran at pag-asa sa ano mang gagawin nagbubuhat ang ikagaganap ng mabuting ninanais.

5. Paingat-ingatang gaya ng puri ang mga bilin at balak ng K... K... K....

6. Sa isang nasasapanganib sa pagtupad ng kanyang tungkol, idadamay ng lahat ang buhay at yaman upang maligtas yaon.

7. Hangarin na ang kalagayan ng isa't isa, maging huwaran ng kanyang kapwa sa mabuting pagpapasunod at pagtupad ng kanyang tungkol.

8. Bahaginan ng makakaya ang alin mang nagdaralita.

9. Ang kasipagan sa paghahanapbuhay ay siyang tunay na pag-ibig at pagmamahal sa sarili, sa asawa, anak at kapatid o kababayan.

10. Lubos na pagsampalataya sa parusang ilinalaan sa balang suwail at magtaksil, gayundin sa pala na kakamtan ukol sa mabuting gawa. Sampalatayanan din naman na ang mga layong tinutungo ng K... K... K... ay kaloob ng Maykapal, samakatwid ang hangad ng bayan ay hangad din Niya.

Mararahas na Mga Anak ng Bayan

MARARAHAS NA MGA ANAK NG BAYAN

ni Andres Bonifacio

Ang inyong ipinakilalang katapangan sa pakikihamok sa kaaway na mga Kastila buhat pa ng simulan itong panghihimagsik ay siyang nagsasabing mataas na di ninyo ikinasisindak ang ugong ng paghahanda at pagsalakay dito ng hukbong akay ni Polavieja, na sa kaunting panahon ay nagpakilala na ng malabis na karuwagan at hamak na kaasalan ng alipin sa kanyang pagpapahirap at malimit na pagpatay sa makapal na kalahing hindi nagsisilaban. Yaong pagpapasunog nito sa mga bayan, yaong paglapastangan at pagdungis sa kapurihan ng mga babae na di pinakundanganan ang kanilang kahinaan, yaong pagputol ng buhay ng mga matatandang hindi na makausad at sanggol na sumususo pa, na kailanman ay hindi aasalin at gagawin ng sino pa mang lalaking may puri at may tapang, ay humihingi ng isang masiglang paghihiganti at matinding kaparusahan.

Sa inyong pamimiyapis, mangyayaring abutin ang kayo’y tanghaling bangkay sa gitna ng parang ng pakikidigma; nguni’t ito’y isang kapurihang inyong maipamamana sa ating Bayan, sa ating lahi, at sa ating angkan.

Ang inyong mapupugtong hininga ay siyang magbibigay buhay sa ating Bayan at siyang matamis na alaala sa gunita ng inyong mga kapatid na maiiwan.

Dapat naman ninyong mabatid na ang kadahilanan ng ating paggugugol ng lalong mahalaga sa loob at sampu ng ingat na buhay ay nang upang tamuhin at kamtan yaong nilalayong Kalayaan ng ating Bayang tinubuan na siyang magbibigay ng buong kaginhawahan at magbabangon ng ating kapurihan na inilugmok ng kaalipinan sa hukay ng kadustaang walang makatulad.

Sasagi kaya sa inyong loob ang panlulumo at aabutin kaya ng panghihinayang na mamatay sa kadahilanang ito? Hindi! Sapagka’t nakikintal sa inyong gunita yaong libolibong kinitil na buhay ng mapanganyayang kamay ng Kastila, yaong daing, yaong himutok at pananangis ng mga pinapangulila ng kanilang kalupitan, yaong mga kapatid nating nangapipiit sa kalagimlagim na bilangguan at natitiis ng walang awang pagpapahirap, yaong walang tilang pag-agos ng luha ng mga nawalay sa piling ng kanilang mga anak, asawa at matatandang magulang na itinapon sa iba’t ibang malalayong lupa at ang katampalasanang pagpatay sa ating pinakaiibig na kababayan na si M. Jose Rizal ay nagbukas sa ating puso ng isang sugat na kailan pa ma’y hindi mababahaw. Lahat ng ito ay sukat nang magpaningas sa lalong malamig na dugo at magbunsod sa atin sa pakikihamok sa hamak na Kastila na nagbibigay sa atin ng lahat ng kahirapan at kamatayan.

Kaya mga kapatid, igayak ang loob sa pakikipaglaban at pakaasahan ang pagtatagumpay, sapagka’t nasa atin ang tunay na katuwiran at kabanalang gawa. Ang kastila, iyang kasuklamsuklam na lahing dito’y napasuot, ang tanging ipinaglalaban ay ang maling katuwirang panggagaga at panlulupig dito sa di nila bayan.

Sa lahat ng ito, nang malubos ang kabanalan at kapurihan ng ating lahi, ng tanghalin ng sandaigdigan ang kamahalan ng ating kalooban, ay huwag nating tularan ang kalabang Kastila sa pagkahamak ng asal na ugaling gamit sa pakikidigma. Huwag tayong makipaghamok sa kaibigan lamang na pumatay kundi sa pagtatanggol ng Kalayaan ng ating Bayan, at abutin sa mahigpit na pagkakayakap nating mga anak ng Bayan ay maihiyaw ng buong lakas na Mabuhay! Mabuhay ang Haring Bayang Katagalugan!

Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog

Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog

ni Andres Bonifacio

Itong Katagalugan, na pinamamahalaan noong unang panahon ng ating tunay na mga kababayan, noong hindi pa tumutuntong sa mga lupaing ito ang mga Kastila, ay nabubuhay sa lubos na kasaganaan, at kaginhawahan. Kasundo niya ang mga kapitbayan at lalong-lalo na ang mga taga-Hapon. Sila’y kabilihan at kapalitan ng mga kalakal, malabis ang pagyabong ng lahat ng pinagkakakitaan, kaya’t dahil dito’y mayaman ang kaasalan ng lahat. Bata’t matanda at sampu ng mga babae ay marunong bumasa at sumulat ng talagang pagsulat nating mga Tagalog. Dumating ang mga Kastila at dumulog na nakipagkaibigan. Sa mabuti nilang hikayat na diumano na tayo’y aakayin sa lalong kagalingan at lalong imumulat ang ating kaisipan, ang nasabing nagsisipamahala ay nangyaring nalamuyot sa tamis ng kanilang dila sa paghibo. Gayunman, sila’y ipinailalim sa talagang kaugalian ng mga Tagalog na sinaksihan at pinapagtibay ang kanilang pinagkayarian sa pamamagitan ng isang panunumpa na kumuha ng kaunting dugo sa kani-kanilang mga uga, at yao’y inihalo’t ininom nila kapwa tanda ng tunay at lubos na pagtatapat na di magtataksil sa pinagkayarian. Ito’y siyang tinatawag na “Pacto de Sangre” ng Haring Sikatuna at ni Legaspi na pinakakatawan ng hari sa Espana.

Buhat nang ito’y mangyari ay bumibilang na ngayon sa tatlong dantaong mahigit na ang lahi ni Legaspi ay ating binubuhay sa lubos na kasaganaan, ating pinagtatamasa at binubusog, kahit abutin natin ang kasalatan at kadayukdukan; iginugugol natin ang yaman, dugo at sampu ng buhay sa pagtatangol sa kanila; kinakahamok natin sampu ng tunay na mga kababayan na aayaw pumayag na sa kanila’y pasakop, at gayundin naman, nakipagbaka tayo sa mga Intsik at mga Olandes na nagbalang umagaw sa kanila nitong Katagalugan. 

Ngayon, sa lahat ng ito’y ano ang sa mga ginawa nating paggugugol ang nakikitang kaginhawahang ibinigay sa ating Bayan? Ano ang nakikita nating pagtupad sa kanilang kapangakuan na siyang naging dahil ng ating paggugugol! Wala kundi pawang kataksilan ang ganti sa ating mga pagpapala at mga pagtupad sa kanilang ipinangakong tayo’y lalong gigisingin sa kagalingan at bagkus tayo'ng binulag, inihawa tayo sa kanilang hamak na asal, pinilit na sinira ang mahal at magandang ugali ng ating Bayan. Iminulat tayo sa isang maling pagsampalataya at isinadlak sa lubak ng kasamaan ang kapurihan ng ating Bayan. At kung tayo’y mangahas humingi ng kahit gabahid na lingap, ang nagiging kasagutan ay ang tayo’y itapon at ilayo sa piling ng ating minamahal na anak, asawa at matandang magulang. Ang bawat isang himutok na pumulas sa ating dibdib ay itinuturing na isang malaking pagkakasala at karakarakang nilalapatan ng sa hayop na kabangisan. 

Ngayon, wala nang maituturing na kapanatagan sa ating pamamayan. Ngayon, lagi nang gingambala ang ating katahimikan ng umaalingawngaw na daing at pananambitan, buntunghininga at hinagpis ng makapal na ulila, bao’t mga magulang ng mga kababayang ipinanganyaya ng mga manlulupig na Kastila. Ngayon, tayo’y nalulunod na sa nagbabahang luha ng Ina sa nakitil na buhay ng anak, sa pananangis ng sanggol na pinangulila ng kalupitan na ang bawat patak ay katulad ng isang kumukulong tingga na sumasalang sa mahapding sugat ng ating pusong nagdaramdam. Ngayon, lalo’t lalo tayong nabibilibiran ng tanikala ng pagkaalipin, tanikalang nakalalait sa bawat lalaking may iniingatang kapurihan. Ano ang nararapat nating gawin? Ang araw ng katuwiran na sumisikat sa Silanganan, ay malinaw na itinuturo sa ating mga matang malaong nabulagan, ang landas na dapat nating tunguhin, ang liwanag niya’y tanaw sa ating mga mata, ang kukong nag-akma ng kamatayang alay sa atin ng mga ganid na asal. Itinuturo ng katuwiran, na wala tayong iba pang maaantay kundi lalo’t lalong kahirapan, lalo't lalong kataksilan, lalo't lalong kaalipustaan, at lalo't lalong kaalipinan. Itinuturo ng katuwiran, na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katuwiran ang tayo’y umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan. Itinuturo na katuwiran ang tayo’y magkaisang-loob, magkaisang isip at akala at nang tayo’y magkalakas na maihanap ng lunas ang naghaharing kasamaan sa ating Bayan.

Panahon na ngayong dapat na lumitaw ang liwanag ng katotohanan. Panahon nang dapat nating ipakilala na tayo’y may sariling pagdaramdam, may puri, may hiya at pagdadamayan. Ngayo'y panahon nang dapat simulan ang pagsisiwalat ng mga mahal at dakilang aral na magwawasak sa masinsing tabing na bumubulag sa ating kaisipan. Panahon na ngayong dapat makilala ng mga Tagalog ang pinagbuhatan ng kanilang mga kahirapan. Araw na itong dapat kilalanin na sa bawat isang hakbang natin ay tumutuntong tayo at nabibingit sa malalim na hukay ng kamatayan na sa ati’y inuumang ng mga kaaway. 

Kaya, O mga kababayan! Ating idilat ang bulag na kaisipan at kusang igugol sa kagalingan ang ating lakas, sa tunay at lubos na pag-asa na magtagumpay sa nilalayong kaginhawahan ng bayang tinubuan.